Η απανθρακοποίηση της ναυτιλιακής βιομηχανίας είναι μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει ο κλάδος και από πολλούς αποκαλείται ως «η τέταρτη επανάστασή του» (σ.σ. από τον άνεμο στον ατμό, από τον ατμό στο πετρέλαιο και από το πετρέλαιο σε «φιλικές» πηγές ενέργειας). Η ναυτιλία εκπέμπει περίπου 940 εκ. τόνους διοξειδίου του άνθρακα ετησίως και είναι υπεύθυνη για σχεδόν 2,5% των εκπομπών των παγκόσμιων αερίων του θερμοκηπίου. Γι’ αυτούς τους λόγους, υπάρχει ισχυρή επιθυμία για μείωση των εκπομπών με οικονομικά αποδοτικούς τρόπους.
Ο Διεθνής Οργανισμός Ναυσιπλοΐας (IMO) συμφώνησε το 2018 ότι οι ετήσιες συνολικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου θα πρέπει να μειωθούν τουλάχιστον κατά 40% έως το 2030, καθώς επίσης και τουλάχιστον κατά 50% έως το 2050 σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2008. Επιπλέον, συμφωνήθηκε ότι θα πρέπει να εντατικοποιηθούν οι προσπάθειες για περιορισμό των εκπομπών όσο το δυνατόν νωρίτερα κατά την διάρκεια αυτού του αιώνα. Παρ’ όλα αυτά, τα παραπάνω θα πρέπει να αναθεωρηθούν το 2023, σύμφωνα με νέα δεδομένα.
Το διοξείδιο του άνθρακα είναι το βασικό αέριο του θερμοκηπίου που εκπέμπεται από πλοία και είναι υπεύθυνο για το 97% των αερίων, που προέρχονται από την διεθνή ναυσιπλοΐα.
Εάν ο κλάδος της ναυτιλίας ήταν χώρα, θα βρισκόταν στην 6η θέση σε όρους εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και αν ήταν κράτος-μέλος της Ε.Ε. θα βρισκόταν στην 8η θέση. Παράλληλα, έχει διαπιστωθεί ότι τα πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων (container ships) είναι αυτά που εκπέμπουν τις μεγαλύτερες ποσότητες CO2.
Σημείο καμπής ήταν η απόφαση του IMO, τον Ιανουάριο του 2020, για περιορισμό του διοξειδίου του θείου από τα καύσιμα των πλοίων σε επίπεδα όχι μεγαλύτερα από το 0,5%. Ωστόσο, απαιτείται μεγαλύτερη προσπάθεια, για να εφαρμοστεί αυτό το μέτρο.
Εναλλακτικά καύσιμα για τα πλοία είναι το LNG (Liquefied Natural Gas), το «πράσινο» υδρογόνο, η αμμωνία κ.ά. Αναβαθμίσεις θα πρέπει να γίνουν, πάντως, και στα λιμάνια. Και αυτό γιατί σχεδιάζεται να ηλεκτροδοτούνται τα πλοία, με «καθαρές» μορφές ενέργειας, από εγκαταστάσεις που βρίσκονται στα λιμάνια –κατά την παραμονή τους σε αυτά-, έτσι ώστε να μην χρειάζεται να έχουν αναμμένες τις μηχανές τους και να καταναλώνουν ρυπογόνα καύσιμα για τις λειτουργίες τους όσο είναι αγκυροβολημένα.