Τοποθέτηση του ΚΟΣΜΟΥ για την έρευνα «European banks face significant vulnerability to ecosystem degradation and climate change»

Τρίτη 30 Σεπτεμβρίου 2025

Όταν η καταστροφή της φύσης γίνεται ρίσκο: Νέα έρευνα για τις τράπεζες και η καθημερινότητά μας

Η πρόσφατη μελέτη «European banks face significant vulnerability to ecosystem degradation and climate change», που δημοσιεύθηκε τον Σεπτέμβριο του 2025 στο Communications Earth & Environment / Nature, αποτελεί ένα καμπανάκι που δεν πρέπει να αγνοηθεί. (Nature)

Οι συγγραφείς αποκαλύπτουν πως οι ευρωπαϊκές τράπεζες — μέσω των δανείων που χορηγούν — υποστηρίζουν οικονομίες που είναι σε τεράστια εξάρτηση από τα φυσικά οικοσυστήματα («ecosystem services»), αλλά ταυτόχρονα επιβαρύνουν τη φύση, προκαλώντας απώλεια βιοποικιλότητας.

Τα δεδομένα είναι αποκαλυπτικά:

• Το 72% των επιχειρήσεων στην ευρωζώνη εξαρτώνται σε υψηλό βαθμό από τουλάχιστον μία οικοσυστημική υπηρεσία .

• Από τις ~2.500 τράπεζες που μελετήθηκαν, μόλις 100 ευθύνονται για το 87% της απώλειας της βιοποικιλότητας ως αποτέλεσμα της τραπεζικής χρηματοδότησης.

• Περίπου 60% των δανείων κατευθύνονται προς επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε περιοχές με ελλιπή μέτρα προστασίας από πλημμύρες.

Πώς μας αφορά στην Ελλάδα – Η ακρίβεια στην καθημερινότητά μας

Αυτή η έρευνα δεν είναι θεωρητική· έχει άμεσο αντίκτυπο στην τιμή της λαϊκής κατανάλωσης, στην ασφάλεια των νοικοκυριών, στην υγεία, στην οικονομία.

• Όταν η φύση υποβαθμίζεται, όταν δεν προστατεύονται δάση που κρατούν σταθερό το έδαφος και αποτρέπουν πλημμύρες – οι καταστροφές στοιχίζουν πολλά δισεκατομμύρια ευρώ σε αποζημιώσεις και φθορά υποδομών που εν τέλει επιβαρύνουν τους φορολογούμενους.

• Ο πρωτογενής τομέας χρειάζεται νερό, επικονιαστές και γόνιμο έδαφος για καλλιέργεια. Όταν αυτά χάνονται, η παραγωγή μειώνεται και η τιμή των τροφίμων ανεβαίνει.

• Οι τράπεζες που δανείζουν χωρίς οικολογικά και κλιματικά κριτήρια αυξάνουν το ρίσκο: όταν μια φυσική καταστροφή, μία ξηρασία, πλημμύρα ή πυρκαγιά πλήττει την παραγωγή, οι αγρότες έχουν να αντιμετωπίσουν επιπλέον κόστη και ανατιμήσεις. Αυτό το κόστος μεταφέρεται στους καταναλωτές μέσω αυξήσεων στις τιμές των προϊόντων.

• Επιπλέον, η κλιματική αλλαγή ευθύνεται για εντονότερους και πιο παρατεταμένους  καύσωνες, ξηρασίες ή έντονες βροχοπτώσεις. Όταν τα οικοσυστήματα δεν προσφέρουν προστασία (π.χ. σκίαση, αποστράγγιση, φυσική συγκράτηση νερού), τα νοικοκυριά υποφέρουν: αυξημένοι λογαριασμοί ρεύματος (για ψύξη), ζημιές λόγω πλημμυρών, προβλήματα υγείας.

Αυτή η κρίση δεν είναι μεθαύριο· ήδη τη βιώνουμε. Η ακρίβεια στα τρόφιμα, στο ρεύμα, στη θέρμανση έχει σχέση με το πώς σπαταλάμε το φυσικό κεφάλαιο σήμερα.

Ελλάς 2030:  Το πρόγραμμα δράσης του ΚΟΣΜΟΥ για να μην πληρώσουμε το κόστος της αδιαφορίας

Ο ΚΟΣΜΟΣ έχει καταθέσει στον δημόσιο πολιτικό διάλογο το Πρόγραμμα Ελλάς 2030 - ένα επεξεργασμένο και κοστολογημένο πρόγραμμα δράσης για την οικοδόμηση του επόμενου κεφαλαίου της Ελλάδας. Ένα Σχέδιο για ένα Ανθεκτικό, Δίκαιο και Κυρίαρχο Έθνος.

Με βάση τα ευρήματα αυτής της μελέτης και την ανάγκη σύνδεσης με την καθημερινότητα των πολιτών, ο ΚΟΣΜΟΣ προτείνει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο που θα οδηγήσει την Ελλάδα στην οικονομική και οικολογική ανθεκτικότητα:

Ενότητα	Προτεινόμενα μέτρα
Τραπεζικός & Χρηματοπιστωτικός Τομέας	Θεσμοθέτηση υποχρεωτικών κριτηρίων προστασίας της φύσης και του κλίματος στην χορήγηση δανείων από τις τράπεζες. Δέσμευση για δημοσίευση του  αποτυπώματος της κάθε επένδυσης στην βιοποικιλότητα και διαφάνεια στη διαχείριση του κλιματικού ρίσκου από το ελληνικό τραπεζικό σύστημα.
Αγροτική παραγωγή & ύδρευση	Στήριξη αγροοικολογικών πρακτικών καλλιέργειας, προστασία των επικονιαστών και του εδάφους, ελάχιστη χρήση χημικών. Προγράμματα για διαχείριση νερού και ορθολογική χρήση των υδάτινων πόρων, ειδικά στην περιφέρεια.
Υποδομές προστασίας	Ανάπτυξη υποδομών αντιπλημμυρικής προστασίας, φυσικών αποστραγγίσεων, δενδροφυτεύσεων στην Αθήνα και στις πόλεις με προβλήματα θερμικής καταπόνησης.
Τιμές & δημόσιο συμφέρον	Καθιέρωση κοινωνικών και οικολογικών τιμολογίων για ρεύμα, νερό· επιδοτήσεις όχι απλώς με όρους εισοδήματος αλλά συνδυαστικά με κοινωνικά και οικολογικά κριτήρια.
Πολιτική & θεσμική αλλαγή	Ενσωμάτωση του αυξημένου κινδύνου από την υποβάθμιση των οικοσυστημάτων και την κλιματική αλλαγή σε όλους τους εθνικούς σχεδιασμούς (ενέργεια, χωροταξία, οικονομία). Εργαλεία έγκαιρης προειδοποίησης για φυσικούς κινδύνους και υπολογισμός του "κόστους της φύσης" στις δημοσιονομικές αποφάσεις.

Απολογισμός και έκκληση για δράση

Η μελέτη αυτή δείχνει ότι οι τράπεζες και το χρηματοπιστωτικό σύστημα δεν είναι απλοίθεατές, αλλά και παράγοντες κινδύνου όταν παραβλέπουν τη φύση. Όμως οι πραγματικές επιπτώσεις, οι πλημμύρες, οι ξηρασίες, οι αυξημένες τιμές στα τρόφιμα, οι διακοπές ρεύματος ή η αυξημένες ανάγκες για περισσότερο κλιματισμό, είναι ήδη εδώ.

Ο ΚΟΣΜΟΣ καλεί:

1. Την Ελληνική Κυβέρνηση να αναγνωρίσει επισήμως τα οικολογικά και κλιματικά ρίσκα ως μέρος της εθνικής οικονομικής πολιτικής.

2. Τις τράπεζες να θεσμοθετήσουν εσωτερικά κριτήρια περιβαλλοντικής βιωσιμότητας, αποκαλύπτοντας το αποτύπωμα των δανειακών προϊόντων τους στη φύση.

3. Την κοινωνία πολιτών να απαιτήσει οικολογική λογοδοσία και δικαιοσύνη: γιατί δεν νοείται να πληρώνουν οι ασθενέστεροι τις συνέπειες ενός συστήματος που εκμεταλλεύεται τη φύση.

   
   

Η φύση δεν είναι κόστος· είναι υπόσχεση — υπόσχεση για καθαρό αέρα, νερό και τροφή που δεν κοστίζουν περισσότερο, νοικοκυριά που δεν καταστρέφονται από πυρκαγιές, πλημμύρες ή κατολισθήσεις.

Αν η Ελλάδα δεν αναλάβει άμεσα δράση – ρυθμιστικά μέτρα, επενδύσεις, νόμους – οι πραγματικοί λόγοι πίσω από την ακρίβεια δεν θα είναι μόνο οικονομικό πρόβλημα αλλά πρόβλημα επιβίωσης για πολλούς.

Με πράσινη επιμονή και κοινωνική ευαισθησία.

ΚΟΣΜΟΣ Πράσινη Συμφωνία – Για μια νέα Πολιτική Βιωσιμότητας, Δημοκρατίας και Κοινωνικής Δικαιοσύνης