Από την 1η Ιανουαρίου του 2018, οι έλληνες καταναλωτές ήταν υποχρεωμένοι να καταβάλουν περιβαλλοντικό τέλος ανά τεμάχιο λεπτής πλαστικής σακούλας σε σούπερ μάρκετ και καταστήματα, σε μία προσπάθεια της Ελλάδας να μειώσει σημαντικά τη χρήση της.
Το ανταποδοτικό τέλος ανερχόταν στην τιμή των 4 λεπτών του ευρώ συν ΦΠΑ, ενώ από την 1η Ιανουαρίου του 2019, η τιμή ανέβηκε στα 9 λεπτά.
Να σημειωθεί ότι το μέτρο κατά τον πρώτο χρόνο εφαρμογής του απέδωσε σημαντικά.
Σύμφωνα με το ΙΕΛΚΑ, "τα στοιχεία καταγράφουν το 2018 μία μείωση της τάξης του 75-80% στη χρήση της πλαστικής σακούλας ελαφρού βάρους σε σχέση με το 2017, ενώ εκτιμάται ότι, αν συνεχιστεί αυτός ο ρυθμός κατανάλωσης, τότε το 2018 θα διατεθούν περίπου 1,5 δισεκατομμύριο σακούλες λιγότερες σε σχέση με το 2017".
Τα νέα ακούγονται καλά. Όμως, όσο κι αν φαίνεται παράδοξο, σε Ελλάδα και Βρετανία, το πρόβλημα της πλαστικής σακούλας, έγινε απλώς... μεγαλύτερο!
Στη μεν Ελλάδα, το περιβαλλοντικό τέλος που επιβλήθηκε στη λεπτή πλαστική σακούλα έφερε τη μείωσή της, ωστόσο, πολλά σούπερ μάρκετ προσφέρουν πλέον στη θέση τους χοντρές σακούλες -πάλι μιας χρήσης- με περισσότερο πλαστικό (που καταλήγει στο περιβάλλον), οι οποίες δεν υπόκεινται σε περιβαλλοντικό τέλος και έτσι τα έσοδα καταλήγουν στα δικά τους ταμεία.
Στη δε Βρετανία, σημειώθηκε αύξηση στις πωλήσεις παχύτερων και ανθεκτικότερων επαναχρησιμοποιήσιμων πλαστικών τσαντών (bags for life) στα σούπερ μάρκετ, που επιδείνωσε το «πλαστικό αποτύπωμα» τους.
Ελλάδα: Οι (φθηνότερες) χοντρές σακούλες είναι... περισσότερο πλαστικό
Εδώ και καιρό πολλά σούπερ μάρκετ προσφέρουν εκτός από τις λεπτές πλαστικές σακούλες, που υπόκεινται σε περιβαλλοντικό τέλος, και άλλες τσάντες μεγαλύτερου πάχους, οι οποίες είναι... φθηνότερες.
Πώς γίνεται αυτό;
Σύμφωνα με ρεπορτάζ του Θοδωρή Χονδρόγιαννου για το insidestory.gr, για τις χοντρές πλαστικές σακούλες οι επιχειρήσεις δεν έχουν υποχρέωση καταβολής του ειδικού τέλους, και γι' αυτόν τον λόγο κοστίζουν λιγότερο στον πελάτη.
Το θέμα όμως είναι ότι τα έσοδα από αυτές τις σακούλες καταλήγουν στα ταμεία της επιχείρησης, με αποτέλεσμα να μειώνεται κατά πολύ το ανταποδοτικό τέλος που αποδίδεται στον Ελληνικό Οργανισμό Ανακύκλωσης.
Συγκεκριμένα, το Δίκτυο Συνεργασίας για το Θαλάσσιο Περιβάλλον έχει αναφέρει σε ανακοίνωσή του ότι "το περιβαλλοντικό τέλος της λεπτής πλαστικής σακούλας φαίνεται πως στο μέλλον θα αποτελεί αποκλειστικά έσοδο του εμπόρου αντί για ανταποδοτικό τέλος στο κράτος".
Σε κοινό απολογισμό τους για τον πρώτο χρόνο επιβολής του τέλους, η Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης, το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS, η Greenpeace και το WWF Ελλάς υποστήριξαν ότι "πρακτικά δεν θα εισπραχθεί ανταποδοτικό περιβαλλοντικό τέλος το 2019", καθώς "από την 1η Ιανουαρίου, που το ανταποδοτικό τέλος της κλασικής πλαστικής σακούλας ανέβηκε στα εννέα λεπτά ανά τεμάχιο, εκτιμάται ότι οι καταναλωτές θα επιλέγουν φυσικά τις μεγαλύτερες και ανθεκτικότερες πλαστικές σακούλες των 52 μικρών, που κοστίζουν και λιγότερο και άρα το ανταποδοτικό τέλος του 2019 σχεδόν θα μηδενιστεί".
Το περιβαλλοντικό τέλος επιβλήθηκε ακριβώς για να περιορίσει τη χρήση της λεπτής πλαστικής σακούλας μέσα από μία κλιμακούμενη οικονομική επιβάρυνση προς τους καταναλωτές. Οι εξελίξεις αυτές, λοιπόν, έρχονται να ακυρώσουν τη λειτουργία του.
Εύλογα κάποιος θα επιχειρηματολογήσει ότι οι παχύτερες πλαστικές σακούλες είναι επαναχρησιμοποιούμενες, οπότε δεν επιβαρύνουν τελικά το περιβάλλον.
Σύμφωνα με το ρεπορτάζ όμως, το επιχείρημα αυτό αποδομείται.
Οι λεπτές σακούλες έχουν πάχος τοιχώματος μεγαλύτερο των 15 μικρών (μm) και μικρότερο των 50 μικρών, ενώ οι χοντρές πάχος τοιχώματος από 50 μέχρι 70 μικρά.
Πώς, λοιπόν, μία σακούλα είναι επαναχρησιμοποιούμενη με πάχος 52 μικρά για παράδειγμα και όχι με πάχος 50 μικρά (που υπόκειται στο τέλος);
Έπειτα, στην Ελλάδα η πλαστική σακούλα χρησιμοποιείται και για την απόρριψη των σκουπιδιών. Οι σακούλες, λοιπόν, με μεγαλύτερο πάχος θα χρησιμοποιηθούν για να πεταχτούν σκουπίδια, αυξάνοντας έτσι το πλαστικό που καταλήγει στο περιβάλλον.
Βρετανία: Οι "τσάντες για μια ζωή" έγιναν... "τσάντες για μια εβδομάδα"
Σύμφωνα με άρθρο των New York Times, όταν η βρετανική κυβέρνηση εισήγαγε το τέλος των 5 πενών στις πλαστικές σακούλες πριν από τέσσερα χρόνια, ήθελε να ενθαρρύνει το αγοραστικό κοινό να συμβάλει στη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, φέρνοντας τις δικές του επαναχρησιμοποιούμενες σακούλες (bags for life).
Οι τσάντες αυτές, ωστόσο, οι οποίες είναι πιο ανθεκτικές από τις παραδοσιακές πλαστικές σακούλες μιας χρήσης, ουσιαστικά αύξησαν το "πλαστικό αποτύπωμα" των μεγαλύτερων σουπερμάρκετ της χώρας, σύμφωνα με την έκθεση "Checking Out on Plastic II", που δημοσίευσε η Greenpeace και η Υπηρεσία Περιβαλλοντικής Έρευνας της Βρετανίας.
Όπως προέκυψε, φέτος, οι 10 εταιρείες που εκπροσωπούν το μεγαλύτερο μέρος της λιανικής αγοράς της Βρετανίας πούλησαν πάνω από 1,5 δισεκατομμύρια επαναχρησιμοποιούμενες τσάντες, που αντιστοιχεί σε 54 σακούλες ανά νοικοκυριό. Ο αριθμός αυτός είναι πολύ μεγαλύτερος από τα 959 εκατ. τσάντες, που πωλήθηκαν στα μεγάλα σουπερμάρκετ της χώρας πέρυσι.
"Έχουμε αντικαταστήσει ένα πρόβλημα με ένα άλλο", δήλωσε η Φιόνα Νίκολς της Greenpeace U.K και μια εκ των συγγραφέων της έκθεσης. "Οι τσάντες για μια ζωή έχουν γίνει τσάντες για μια εβδομάδα."
Προωθώντας τις πιο ανθεκτικές τσάντες το 2015, η κυβέρνηση είχε πει: "Συνήθως, πληρώνετε για αυτές μία φορά και μπορείτε να τις επιστρέψετε για δωρεάν αντικατάσταση όταν φθείρονται".
Τέσσερα χρόνια αργότερα ωστόσο, η ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι επαναχρησιμοποιούμενες τσάντες, που πωλούνται από τα μεγαλύτερα σούπερ μάρκετ φέτος ανήλθαν σε περίπου 50.000 τόνους πλαστικού, επιπλέον των 3.330 τόνων πλαστικού από τις σακούλες μίας χρήσης.
Για να ενθαρρυνθεί το αγοραστικό κοινό να επαναχρησιμοποιήσει τις τσάντες,οι συντάκτες της έκθεσης προτρέπουν τα βρετανικά σούπερ μάρκετ να αυξήσουν την τιμή τους- από 20 πένες (26 σεντς) που πωλούνται σήμερα σε τουλάχιστον 70 πένες "ή ιδανικά για να τις καταργήσουν εντελώς".
"Όταν πάμε για ψώνια, θα πρέπει να θυμόμαστε να πάρουμε τις επαναχρησιμοποιούμενες τσάντες, όπως ακριβώς κάνουμε με το κινητό μας" λέει η Νίκολς.