Η ανάπτυξη αποτελεί κεντρικό στόχο πολιτικής, όμως η επιδίωξη της ανάπτυξης με κάθε κόστος έχει δημιουργήσει ένα παγκόσμιο οικονομικό σύστημα που είναι εύθραυστο και ευάλωτο σε κραδασμούς. Οι συνεχείς κρίσεις αναδεικνύουν την επείγουσα ανάγκη για θεμελιώδη αλλαγή του μοντέλου, με βάση το οποίο ενεργούμε και οργανώνουμε τις οικονομίες και τις κοινωνίες μας. Απαιτείται ταχεία στροφή προς ένα βιώσιμο, ανθεκτικό και χωρίς αποκλεισμούς σύστημα, που να διασφαλίζει την ευημερία των ανθρώπων.
Ο όρος «πέρα από την ανάπτυξη» («beyond growth»), o οποίος συζητείται στο ομώνυμο συνέδριο («Beyond Growth 2023 Conference», 15-17 Μαΐου), που πραγματοποιείται στις αίθουσες του ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, δεν θα πρέπει να ερμηνεύεται ως εγκατάλειψη της έννοιας της ανάπτυξης, αλλά ως ριζική αλλαγή της σύνθεσης και της δομής της οικονομικής δραστηριότητας, έτσι ώστε να επιτευχθούν στόχοι που σχετίζονται με την οικονομική και κοινωνική πρόοδο με όρους βιωσιμότητας. Παραδείγματα τέτοιων στρατηγικών αποτελούν η αποανθρακοποίηση, οι αλλαγές στη σύνθεση της παραγωγής και της κατανάλωσης, πολιτικές που στοχεύουν στη μείωση της φτώχειας και των ανισοτήτων και πολιτικές που στοχεύουν στη βελτίωση των συνθηκών απασχόλησης.
Η δίχως όρια ανάπτυξη, η οποία μέχρι τώρα βασιζόταν στην χρήση ορυκτών καυσίμων, οδηγεί στην καταστροφική υπερθέρμανση του πλανήτη μας. Η εξάντληση των φυσικών πόρων και η καταστροφή της βιοποικιλότητας επίσης εγκυμονούν κινδύνους για την υγεία μας, τις οικονομίες μας και τις κοινωνίες μας.
Θα πρέπει, λοιπόν, να βρούμε νέους τρόπους οργάνωσης των οικονομιών μας. Χρειαζόμαστε περισσότερο πλουραλισμό στον οικονομικό σχεδιασμό εντός των θεσμικών οργάνων της Ε.Ε. και φυσικά την ουσιαστική συνεργασία των επιστημόνων. Χρειαζόμαστε μοντέλα, τα οποία να είναι πιο συμπεριληπτικά, ευνοϊκότερα και συνολικά ολοκληρωμένα για τους πολίτες.
Η Ε.Ε. έχει ψηφίσει μια σειρά από πρωτοβουλίες πολιτικής που υποστηρίζουν την «πράσινη» και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη, όπως είναι η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, ώστε η Ευρώπη να γίνει η πρώτη κλιματικά ουδέτερη ήπειρος. Για να συμβεί αυτό θα πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπόψη μας και την στρατηγική της Δίκαιης Μετάβασης, ώστε να μη μείνει κανείς πίσω.
Η μετάβαση σε μια δίκαιη και βιώσιμη κοινωνία απαιτεί την καθολική πρόσβαση σε βασικά στοιχεία της ζωής, σε αυτά δηλαδή τα οποία χρειάζεται καθένας, για να ζήσει καλά (Universal Basic Services - UBS). Πρόκειται για τα τρόφιμα, την υγειονομική περίθαλψη, την στέγη, την ενημέρωση και εκπαίδευση, τις μεταφορές και την ίδια την δημοκρατία. Τούτο σημαίνει περισσότερα δημόσια αγαθά και καλύτερες δημόσιες υπηρεσίες. Στο επίκεντρο αυτών βρίσκεται η άποψη ότι οι κοινωνίες μας μπορούν πραγματικά να ανθίσουν μόνο εάν ενεργούμε με αλληλεγγύη και υπευθυνότητα.